معرفی کامل پوست
پوست از مهمترین ارگان های زنده بدن است و فاکتور زیبایی محسوب می شود. با داشتن پوست سالم چهره زیباتر به نظر می رسد.بسیاری از افراد در دنیا برای اینکه پوست سالم، شاداب و جوان تری داشته باشد، هزینه های هنگفتی صرف می کنند. از طرفی وجود پوست برای ادامه زندگی انسان ضروری است . اگر پوست بدن یک انسان بالغ با وزن حدود 68 کیلوگرم را باز کنیم 1700 متر مربع وسعت دارد و وزن آن معادل 4 کیلوگرم است. قسمت های مختلف بدن متفاوت است .پوست کف پا ضخیم تر و پلک ها نازکترین ضخامت پوست را داراست. پوست وظیفه کنترل مایعات طبیعی بدن مثل آب و خون را بر عهده دارد و دمای بدن را با تعریق تنظیم می کند.پوست به عنوان لایه ای محافظ از بدن در مقابل اشعه ماورا بنفش محافظت می کند. براین اساس وظایف پوست عبارت است از:محافظت از اعضای درونی: پوست به عنوان لایه محافظتی در برابر آسیب های مکانیکی، سموم شیمیایی، اشعه ماوراء بنفش خورشید، عوامل عفونت زا مانند باکتری ها و قارچ ها عمل کرده و از هدر رفتن آب بدنجلوگیری می کند.
انتقال حس ها: اعصاب موجود در لایه درم حس های لمس، فشار، درد و حرارت را منتقل می کنند.
تنظیم حرارت بدن: دمای بدن بر اثر تغییرات جریان خون در پوست و تبخیر آب از طریق غدد عرق، تنظیم می شود.
تاثیر در روابط اجتماعی: از طریق رنگ، کیفیت و بو پیام های اجتماعی منتقل می شوند(برای مثال، سرخ شدن صورت که از گشاد شدن رگ های پوستی ناشی می شود نشانه دستپاچگی است)
* پوست ما به شیوه زندگی ما واکنش نشان می‌دهد، برای مثال، پوست دستان یک باغبان ضخیم شده تا حفاظت بیشتری ایجاد کند. در طی روند پیری، پوست چروکیده شده و خاصیت ارتجاعی آن کمتر میشود که این حالت می‌تواند در نتیجه سیگار کشیدن یا تماس بیش از حد با نور خورشید، تسریع گردد. پوست به‌طور دائم خود را از طریق ریزش سلولهای مرده و تولید سلولهای تازه، نوسازی میکند. در نتیجه سلولهای سطحی که به دلیل سایش، آسیب یا بیماری از دست می‌روند، سریعاً جایگزین می‌شوند
**ساختمان پوست:
پوست از سه لایه تشکیل شده است: اپیدرم، درم و هیپودرم
**اپیدرم:
اپیدرم یا کراتینوسیت ها خارجی ترین لایه پوست است که خود از 5 لایه اصلی تشکیل شده و قطر آن در برخی نقاط به اندازه یک ورق کاغذ است. اپیدرم از 15تا20 لایه به هم فشرده سلول شکیل شده است که بیشتر سلول های آن کرانوسیت یا سلول های سنگفرشی هستند.
اپیدرم بطور مداوم در حال بازسازی است و هر 28 روز یکبار تعویض می شود. این لایه فاقد رگ های خونی است و تغذیه آن از راه انتشار از لایه های زیرین است و همچون یک کارخانه سلول های زنده جدید در لایه عمقی آن تولید و به تدریج به طرف سطح رانده می شود و در سطحی ترین لایه به سلول های مرده تبدیل می گردد که به صورت یک لایه پروتئینی فشرده و سخت به نام کراتین درمی آیند.
پایین ترین لایه اپیدرم ـ لایه بازال یا پایه ای است. در بازال، سلول های جدید اپیدرم از تقسیم سلولی ایجاد می شوند. سلول های جوان تر سلول های این لایه را به سمت بالا میراند تا جایی که از سطح پوست جدا شوند و بریزند، این روند به طور مداوم ادامه دارد. در حالی که خارجی ترین لایه پوست لایه کراتینی(شاخی)است. در این لایه سلول ها مرده و مسطح هستند. لایه کراتینی از سلول های مرده و به هم فشرده تشکیل شده است که خواص محافظتی دارند.
علاوه بر کراتینوسیت که سلول های اصلی اپیدرم هستند انواع دیگری از سلولها از جمله لانگرهانس و ملانوسیتها وجود دارند.
سلول های لانگرهانس، این سلولها در سیستم دفاعی بدن نقش دارند.
سلولهای ملانوسیت، این سلولها رنگدانه ای به نام ملانین تولید می کنند که رنگ پوست را تیره میکند. ملانینی که از ملانوسیت ها تولید می شوند به کراتینوسیت ها انتقال می یابد. تقریبا
10/ 1 سلولهای لایه بازال اپیدرم، ملانوسیت هستند. اختلاف رنگ پوست افراد و نژادهای مختلف خصیصه ای ژنیتکی است که بر اساس مقدار ملانینی که ملانوسیتها تولید می کنند و توزیع آنها در نواحی مختلف بدن مشخص می شود. در واقع سایه و رنگ پوست نه بر اساس تعداد و تراکم ملانوسیتها (زیرا تعداد آنها در افراد مختلف از هر نژاد تقریبا یکسان است ) بلکه بر اساس میزان فعالیت این سلولها مشخص میشود.قرار گرفتن در معرض آفتاب فعالیت ملانوسیت ها را تحریک میکند.
**درم:
درم لایه میانی پوست و مهمترین لایه در نظر گرفته می شود. درم زیر اپیدرم قرار دارد. در سطح فوقانی آن برجستگی هایی وجود داشته که با فرورفتگی های متناظر آن در لایه اپیدرم جفت می شود. درم اساسا از مواد بی شکل بین سلولی تشکیل شده است که در حکم نوعی سیمان برای اجزای مختلف این لایه عمل می کند.در این لایه رگ های خونی، پایانه های عصبی و بافت های رابط وجود دارد. درم مواد غذایی را به اپیدرم ارسال می کند. در این لایه فیبرهای کلاژن و الاستین قرار دارند که مقاومت و استحکام پوست را به عهده دارند. در درم همچنین غدد چربی وجود دارند که ترشح چربی مورد نیاز موجود در پوست و مو را به عهده دارند. این غدد بیشتر در نواحی پیشانی، اطراف بینی، چانه ، پشت کمر، سینه و شانه ها قرار دارند و در زمان بلوغ، چربی بیشتری ترشح می کنند. در برخی مواقع به علت تجمع بیش از حد چربی منافذ پوستی بسته شده و عارضه ای به نام کمدون یا آکنه را به دنبال دارد. با بالا رفتن سن میزان ترشح چربی کمتر شده و در نتیجه پوست رو به خشکی می رود.سلولهای اصلی درم فیبروبلاست ها هستند. این سلولها مواد بین سلولی و کلاژن تولید میکنند. سلولهای دیگر درم شامل سلول های سفید خونی (گلبولهای سفید) است که در دفاع علیه عفونت ها نقش دارند. در شرایط طبیعی تعداد این سلولها در درم بسیار کم است. تعداد گلبولهای سفید در شرایط التهاب یا عفونت پوستی افزایش می یابد.
رشته های کلاژن و الاستین: کلاژن الاستین رشته ای شکل هستند. این رشته ها در تمامی ماده بین سلولی تنیده شده اند و به درم استحکام و حالت کشسانی می بخشند. رشته های کلاژن نیز به پوست استحکام می دهند در حالی که رشته های الاستین از کلاژن ظریف تر بوده و مسئول حالت کشسانی پوست هستند(یعنی قابلیت بازگشت به حالت اول بعد از کشیده شدن). اگر این رشته ها آسیب ببیند (در اثر افزایش سن یا قرار گرفتن زیاده از حد در معرض نور خورشید ) پوست شل می شود و پس از کشیده شدن دیگر به حالت اول بر نمیگردد بنابراین نازک و چروک به نظر می رسد.
غدد سبابه: این غده ها به ریشه (فولیکل) مو چسبیده اند و محتویات خود را از طریق مجرایباریکی در ریشه مو خالی می کنند. غدد سبابه سبوم ماده چربی است که از محل خروج فولیکول مو روی سطح پوست ترشح میشود و پوست را با لایه ای از چربی می پوشاند.
مو: در تمام سطح بدن به غیر از کف دست، پا، بخش قرمز لبها، برآمدگی بند انگشتان و اعضای جنسی وجود دارد و از واحد ساختمانی لوله ای شکل به تا ریشه مو می روید که به داخل پوست کشیده شده است. هر مو بخشی دارد که از درم به سمت خارج رشد می کند و تا به بالای سطح پوست امتداد می یابد. نام این بخش بدنه است. در انتهای پایینی فولیکول یک برآمدگی وجود دارد که حاوی سلول ها قابلیت فوق العاده ای برای تکثیر دارند هنگامی که این سلولها تقسیم می شوند سلولهای جدیدی که در ریشه مو تشکیل شده اند در ردیفهای عمودی قرار می گیرند، به سمت بالا حرکت می کنند و بدین ترتیب مو رشد می کند، به تدریج که سلولهای به سمت بالا می آیند می میرند(مانند حالتی که برای سلول های اپیدرم - یعنی کرانوسیتها در حین حرکت رو به بالا به سطح پوست اتفاق می افتد): بدین ترتیب، بخش بالای سطح پوست از ماده مرده کراتین تشکیل شده است. ماده اصلی موجود در سلولهایی که درحین حرکت به بالا مرده اند، نوع خاصی از کراتین است کراتین موجود در مو از نوع کراتین شیمیایی با کراتین لایه شاخی پوست متفاوت استکه از تعداد زیادی رشته های نازک و ظریف تشکیل شده است که در هم تنیده اند. عضلات نازکی به موها چسبیده اند (عضلات راست کننده مو) که وقتی منقبض می شوند، موها راست می ایستند. این عضلات هیچ ارتباطی با ترشح سبوم ندارند.
غده های برون ریز عرق: غده برون ریز عرق لوله طویلی است که بخش پایه آن بسیار پیچ درپیچ بوده و در بخش پایین درم قرار گرفته است. این لوله از تمام ضخامت درم و اپیدرم می گذرد و در سطح پوست به سوراخ ریز عرق منتهی می شود. غدد عرق به طور یکسان در بدن توزیع نشده اند. غدد عرق در نواحی صورت و کف دست و پا تراکم بیشتری دارند.عملکرد اصلی غدد عرق تنظیم حرارت بدن است. وقتی عرق از سطح پوست تبخیر می شود، دمای پوست را پایین می آورد و این خود منجر به کاهش دمای بدن می شود. ترشح عرق از طریق پایانه های عصبی متصل به غدد عرق تنظیم می گردد.
**هایپودرم:
لایه عصبی یا لایه زیرین پوست است که بدن را در مقابل ضربه و صدمات محافظت کرده و دمای بدن را حفظ می کند. عمدتاَ از سلول های چربی تشکیل شده و جداکننده پوست از قسمت های داخلی بدن مثل عضلات و استخوان ها و سایر اعضا هستند. وظیفه اش حفظ و ذخیره انرژی است و تا حدی از ضربه به بافت های زیرین جلوگیری می کند و به پوست زیبایی می دهد. در این لایه چربی مثل بالشتکی برای حفاظت از اعضای درونی در برابر ضربه های مکانیکی و همچون لایه عایقی در برابر سرما عمل می کند.به علاوه این چربی منبع مهم ذخیره انرژی برای بدن است.مقدار و توزیع این چربی تا حد زیادی به عوامل وراثتی، رژیم غذایی و فعالیت بدنی بستگی دارد
** انواع پوست:
• پوست نرمال : که بهترین نوع پوست به شمار می آید لطیف و کاملا قابل انعطاف است. سطحی یکنواخت و صاف دارد و گونه ها به صورت برجسته بوده و سفتی پوست مشخص است.
• پوست چرب: دارای منافذ باز، غدد چربی افزایش یافته و دارای دانه های زیر پوستیاست. با لمس کردن سطح چنین پوستی چربی زیر دست احساس می شود پوست چرب براق بوده و معمولا دانه های سر سیاه دیده می شود و یکی از مسائل شایع افراد دارای پوست چرب این است که آرایش روی پوست آنها نمی ماند. پوست چرب به دو نوع: پوست چرب مشکل دار یا پوست چرب براق تقسیم می شود.در پوست چرب ترشح غدد چربی زیادتر از حد نرمال است. علت بوجود امدن آن : بلوغ وتغذیه و هیجان و ارثی ...... است.
- پوست خشک : منافذی بسته داشته سطحی کدر و مات دارد و با لمس کردن، پوست کشیده و خشن است. پوست نسبت به حرارت و باد حساس تر است، این پوست بیشتر از دیگر انواع پوست در معرض آسیب دیدگی و چروک قرار دارد. پوست خشک بیشتر دچار کک و مک یا لک می شود و آرایش روی پوست خشک خوب می خوابد. تبخیر بیش از حد آب در سطح پوست و کمبود ترشحات غدد چربی عامل اصلی در بوجود امدن این نوع پوست است
• پوست مختلط : پوستی که قسمت تیزون آن چرب بوده و شاید منافذ باز داشته و قسمت گونه و کناره های صورت خشک می باشد و احساس کشیدگی در این نواحی دیده می شود. شایع ترین گونه ی پوستی است نواحی پیشانی و بینی چرب و بقیه نواحی صورت بخصوص گونه ها خشک است.
پوست حساس: پوستی که مستعد پوسته پوسته شدن است و به سرعت تحریک می شود و آستانه تحمل آن پایین است پوست حساس به شمار می آید.از علایم پوستهای حساس التهاب ، سرخی و لایه لایه شدن پوست می باشد. این پوست دارای لایه بسیار نازک بوده در حدی که مویرگ های زیر پوست دیده می شود و اکثرا رنگ پوست قرمز و ملتهب است و به مواد آرایشی و کرم های پوستی واکنش نشان می دهد و در وعرض آفتاب سریعا آفتاب سوخته می شود.
**مشکلات شایع پوستی
**خشکی پوست:
شایع ترین مشکل پوستی کمبود رطوبت یا آب در پوست است. که منجر به خشکی و در نتیجه باعث ایجاد چروک در پوست می شوند.متاسفانه در بیشتر موارد افراد زمانی به دنبال رفع مشکل می باشند که چروکها نمایان شده، پوست خشک، و عمق هریک از چروکها رو به افزایش است.کم آب شدن پوست یکی از رایج ترین شرایطی است که برای پوست پیش می آید. در اروپا بیش از یک سوم زنان دارای پوست کم آب هستند. همه انواع پوست از جمله پوست های چرب یا خشک ممکن است دچار کم آبی شوند.کم آبی در پوست های چرب معمولا ناشی از روش های مراقبت نامناسب و خشن است. پوست کم آب پوستی است که کمبود چربی دارد و به همین خاطر نمی تواند میزان آب لازم را جذب و حفظ کند. زمانی که غدد مترشحه چربی وظیفه خود را درست انجام نمی دهند و یا اختلال در ترشح چربی بوجود می آید پوست خشک می شود. علل داخلی و خارجی مختلفی سبب این اختلال در پوست می شود.
علل کم آب شدن پوست: سن، وراثت، ، برنامه غذایی نامناسب، کمبود موادغذایی از جمله ویتامین های گروه A وB، کم کاری تیرویید (اختلالات هورمونی)، ضعیف شدن متابولیسم بدن ،استفاده بیش از حد آنتی بیوتیک ها و یا استفاده از آنتی هیستامین ها، جزء علل داخلی محسوب می شوند. و علل خارجی شامل، زندگی در مناطق آب وهوایی خشک، استفاده طولانی مدت از دستگاه های تهویه هوا، استحمام زیاد و استفاده بیش از حد از صابون های قلیایی و لایه بردارها که هریک از این علل باعث خشکی پوست می شود. فراموش نکنید که سن و وضعیت زندگی هر فردی در تشدید و یا کاهش این امر بسیار موثر است.سه دلیل اصلی خشکی پوست به شرح زیر است:
• فقدان قدرت جذبی در ماده شاخی پوست می تواند باعث از دست رفتن آب پوست شود این مشکل می تواند هیدراتاسیون طبیعی پوست را مختل نماید.
• تغییر وضعیت جداره سلول های پوستی براثر پیری یا بیماری نیز می تواند باعث خشکی پوست شود.
• تغییر حالت دفاعی پوست بخاطر پیری پوست و یا بعضی از بیماری های پوستی
نشانه های کم آبی پوست عبارتند از : احساس کشیدگی و ناراحتی، پوسته پوسته شدن سطحی پوست و وجود مناطق براق در پوست مثلا در نوک گونه ها، پوسته پوسته شدن غیر طبیعی و ناهنجار ، زبر شدن پوست، نازک شدن پوست، از بین رفتن خاصیت های مکانیکی طبیعی پوست، ظاهر شدن چروک و خطوط نسبتا عمیق روی پوست
**چربی پوست:خصوصیت این نوع پوست ها تولید و ریزش زیاد چربی و همچنین گشاد شدن منافذ پوست به دلیل ترشخ چربی زیاد، پوست براق و منافذ آن گشاد می شود.عوامل موثر در چرب شدن پوست شامل موارد زیر می باشد:
1-علل داخلی همچون زمینه های ارثی ، فعالیت غدد داخلی-اختلالات دستگاه عصبی مثل هیجان های روانی و شوک های عصبی
2-علل خارجی مانند وضعیت تغذیه و استفاده از لوازم آرایشی نامناسب و روغنی
پوست های چرب کمتر دچار چین و چروک می شود عمری طولانی تر دارند اما به جهت جذب بیشتر آلودگی های محیط نیاز به شستشوی بیشتری دارند.(2-3 بار در روز)
علایم چربی پوست: چنین پوستی شفاف و براق است. بیشتر منافذ آن باز است و برجستگی های کوچک و جوش های التهابی (آکنه )دارد.جوش های سرسیاه و سفید(کومدون) آکنه اسکار (جای جوش)و چربی و لغزندگی در پوست چرب مشخص است.
**چروک و پیری پوستپیری پوست تظاهر طبیعی سن فرد است. ولی افرادی که سن یکسان دارند ممکن است جوان تر یا پیر تر از یکدیگر به نظر برسند. عوامل وراثتی تاثیر زیادی بر کیفیت پوست در گذشت زمان دارند.
عامل موثر دیگر در پیری پوست عوامل محیطی مثل اشعه آفتاب، مه، سرما و آلودکننده های محیطی مثل دود هستند.
نازک شدن پوست نیز یکی از علل بروز چین و چروک در پوست است. به طور کلی در حدود 45 سالگی لایه های پوست از جمله اپیدرم و درم به تدریج نازک می شوند. این روند در پوست زنان بارز تر از مردان است همچنین اتصالات موجدار بین اپیدرم و درم به تدریج پهن و لایه چربی زیر پوستی نازکتر می شود. فقدان لایه چربی در برخی نواحی مثل صورت، دستها و ساق پاها آشکارتر است. روند دژنراسیون و نازک شدن بافت های آتروفی نامیده می شود مجموعه چنین تغییرات سبب بروز چین و چروک و فقدان کشسانی پوست می شود. از بین رفتن قدرت و ضخامت پوست سبب می شود که پوست و لایه زیر آن آسیب پذیرتر شود. با پیشرفت سن تمایل به ایجاد خونریزی های موضعی به دنبال آسیب های جزئی ایجاد می شود که به تمایل به ایجاد کبودی مشهود است. چنین وضعیتی ناشی از کیفیت پوست و شکنندگی زیاد عروق خونی است.
تغییرات زیر به طور طبیعی با گذشت زمان در تمام بخشهای بدن صرف نظر از مدت زمانی که در معرض آفتاب بوده اند اتفاق می افتد: دژنراسیون رشته های الاستین، دژنراسیون رشته های کلاژن
رشته های نازک و فعال الاستین پوست دچار فرایند دژانراسیون یا تحلیل روندگی می شوند و به تدریج به توده هایی از رشته هایی با کیفیت پایین تبدیل می شوند. تغییرات در فیبر های الاستین علت اصلی ایجاد چین و چروک ها و فاقد الاستینه یا کشسانی پوست هستند. علاوه بر رشته های الاستین رشته های کلاژن هم دچار دژنراسیون می شوند و میزان آنها کاهش می یابد. که این امر سبب کاهش استحکام پوست و متعاقب آن شلی و افتادگی پوست می شود.